Sau một khoảng thời gian dài chìm trong nỗi đau và sự mất mát, mỗi gia đình đều cần phải khép lại nỗi buồn. Lễ xả tang ra đời với ý nghĩa nhân văn sâu sắc đó giúp người sống giải thoát khỏi những ràng buộc tang chế, đồng thời tiễn biệt người đã khuất về nơi an nghỉ vĩnh hằng. Vậy xả táng là gì, tại sao phải xả tang và nghi lễ này được thực hiện như thế nào? Mọi thông tin bạn cần sẽ được Giang Thọ làm rõ trong bài viết này.

Xả tang là gì?

Xả tang là gì? Hiểu một cách đơn giản, đây là một nghi lễ truyền thống trong văn hóa Việt Nam, đánh dấu sự kết thúc của một giai đoạn chịu tang. Lễ xả tang được thực hiện sau khi hết thời gian để tang theo quy định, với ý nghĩa chính là “giải phóng” cho người sống khỏi những quy tắc khắt khe của tang lễ và đồng thời, tiễn biệt hương hồn người đã khuất một cách trọn vẹn nhất.

Nghi thức này không chỉ là lời tuyên bố trước gia tộc và cộng đồng rằng gia đình đã hết tang mà còn là cách để con cháu tháo gỡ sợi dây ràng buộc tinh thần, gửi lời cảm tạ đến người quá cố và cầu mong họ được an yên ở thế giới bên kia.

Tại sao phải xả tang?

Lễ xả tang không chỉ là một nghi thức mang tính hình thức mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc về mặt tâm linh và xã hội. Trước hết, lễ xả tang giúp người sống có một điểm mốc để chính thức kết thúc giai đoạn đau buồn, hướng về tương lai.

Bên cạnh đó, xả tang còn là sự tôn trọng và hoàn tất đạo nghĩa với người đã khuất. Đây như một lời nhắn nhủ với người đã khuất rằng, mọi bổn phận của gia đình đã được thực hiện đầy đủ, để hương hồn người thân có thể thanh thản về với cõi vĩnh hằng mà không còn vướng bận. Việc thực hiện đầy đủ lễ xả tang cũng giúp tránh những điều không may mắn trong quan niệm dân gian, mang lại sự bình an cho cả gia đình.

Sau bao lâu thì được xả tang?

Thời gian xả tang không cố định mà phụ thuộc vào mối quan hệ với người đã khuất, cũng như phong tục của từng vùng miền. Theo truyền thống, các giai đoạn để tang được chia thành:

Đại tang

Đây là thời gian tang lễ dành cho ông bà, cha mẹ. Theo quan niệm xưa, thời gian đại tang kéo dài trọn vẹn 3 năm (tính theo âm lịch). Tuy nhiên, trong cuộc sống hiện đại ngày nay, thời gian này thường được rút ngắn, phổ biến nhất là 2 năm (24 tháng) hoặc có thể là 100 ngày đối với một số gia đình để phù hợp với hoàn cảnh.

Tiểu tang

Tiểu tang là thời gian để tang cho các mối quan hệ huyết thống gần gũi khác như anh chị em ruột, cô, dì, chú, bác… Thời gian này ngắn hơn, thường kéo dài 1 năm, 6 tháng, 3 tháng hoặc 49 ngày tùy thuộc vào độ thân thiết và truyền thống gia đình. Dù là đại tang hay tiểu tang, lễ xả tang đều được tổ chức vào ngày cuối cùng của thời gian để tang.

Hướng dẫn cách xả tang tại nhà

Đến đây hẳn bạn đã biết xả tang là gì? Nhưng thực hiện nghi thức xả tang như thế nào? Trên thực tế, nghi thức xả tang và có thể thực hiện đơn giản tại nhà theo hướng dẫn sau:

Chuẩn bị lễ vật và mâm cúng

Mâm cúng xả tang thường bao gồm những lễ vật cơ bản, tùy vào điều kiện của mỗi gia đình mà có thể chuẩn bị ít hay nhiều:

• Mâm ngũ quả: Chuối xanh, bưởi, phật thủ, cam, quýt, mãng cầu, đu đủ, sung, xoài,…
• Hương, hoa, nến: Để thắp hương tưởng nhớ.
• Mâm cơm chay hoặc mâm cỗ mặn: Tùy theo phong tục mâm cỗ thường có xôi, gà luộc, rượu và các món ăn truyền thống khác.
• Giấy tiền vàng mã, quần áo tang: Sẽ được hóa sau lễ cúng.

Nghi thức cúng xả tang

Sau khi chuẩn bị xong mâm cúng, gia chủ sẽ thắp hương và tiến hành nghi lễ theo các bước sau:

• Thắp hương: Con cháu thắp hương tại bàn thờ gia tiên và bàn thờ người đã khuất.
• Đọc văn khấn: Gia chủ đọc bài văn khấn để báo cáo với tổ tiên và người đã khuất về việc xả tang.
• Lễ tạ: Sau khi hương tàn, gia đình sẽ tạ lễ, hóa vàng mã và quần áo tang.

Văn khấn xả tang

Bài văn khấn là một phần không thể thiếu của nghi thức xả tang. Đây không chỉ là lời khấn nguyện báo cáo với thần linh và gia tiên về việc mãn tang mà còn là lời gửi gắm tấm lòng trọn vẹn của con cháu đến hương hồn người quá cố. Nội dung bài văn khấn xả tang thường như sau:

“Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật

Con kính lạy ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân

Con lạy Đức Đương cảnh Thành hoàng chư vị Đại vương

Con kính lạy chư gia tiên Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ tỷ

Hôm nay là ngày…tháng…năm … (năm âm lịch)

Con trai trưởng (hoặc cháu đích tôn) là………

Vâng theo lệnh của mẫu thân (nếu là mẹ hoặc phụ mẫu nếu là cha), các chú bác, cùng anh rể, chị gái, các em trai gái dâu rể, con cháu nội ngoại kính lạy.

Nay nhân ngày Lễ Đàm Tế theo nghi lễ cổ truyền,

Kính dâng lễ mọn biểu lộ lòng thành.

Trước linh vị của: Hiển………………chân linh (tên người đã khuất)

Xin kính cẩn trình thưa rằng:

Than ôi! Nhớ bóng phụ thân (hoặc mẫu thân); Cách miền trần thế

Tủi mắt nhà Thung (nếu là cha hoặc nhà Huyền nếu là mẹ) mây khóa, thăm thẳm sầu phiền.

Đau lòng núi Hỗ (nếu là cha hoặc núi Dĩ nếu là mẹ) sao mờ, đầm đìa ai lệ

Kể năm đã quá Đại Tường;

Tính tháng nay làm Đàm Tế.

Tuy lẽ hung biến cát; tang phục kết trừ;

Song nhân tử sự thân, hiếu tâm lưu để.

Lễ bạc, kính dâng gọi chút, há dám quên, cây cội nước nguồn,

Suối vàng, như có thấu chăng, họa may tỏ, trời kinh đất nghĩa.

Xin kính mời: Hiển…chứng giám và phù hộ cho toàn gia an ninh khang thái, vạn sự tốt lành.

Chúng con lễ bạc tâm thành cúi xin được phù hộ độ trì.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)”

Lưu ý quan trọng khi xả tang

Lễ xả tang là một nghi thức mang tính cá nhân và gia đình. Vì vậy, điều quan trọng nhất không phải là sự cầu kỳ mà là lòng thành kính. Giang Thọ mách bạn một số lưu ý nhỏ giúp lễ xả tang được trọn vẹn hơn:

• Nghi thức tùy thuộc vào phong tục: Cách thức và lễ vật cúng xả tang có thể khác nhau tùy vào phong tục của từng vùng miền (Bắc, Trung, Nam) hoặc từng dòng họ. Gia chủ nên tìm hiểu kỹ hoặc hỏi ý kiến người lớn trong nhà để thực hiện đúng.
• Chân thành là quan trọng nhất: Không cần phải quá phô trương, sự thành tâm và lòng hiếu kính của con cháu mới là điều quyết định ý nghĩa của buổi lễ.
• Cuộc sống trở lại bình thường: Sau khi xả tang, gia đình có thể trở lại với cuộc sống bình thường, không còn bị ràng buộc bởi các quy tắc của tang lễ. Tuy nhiên, việc tưởng nhớ và thăm nom mộ phần vẫn được duy trì như một nét đẹp văn hóa truyền thống.

Trên đây là những giải đáp chi tiết về lễ xả tang là gì và tại sao nghi thức này lại có ý nghĩa quan trọng đến vậy. Lễ xả tang không chỉ là sự kết thúc của một giai đoạn đau buồn mà còn là lời tiễn biệt giúp người sống có thể an lòng, còn người đã khuất được thanh thản về với cõi vĩnh hằng