Trong vòng quay “sinh – lão – bệnh – tử” của đời người, tang lễ là nghi thức tiễn biệt, là cánh cửa đưa người đã khuất về với thế giới vĩnh hằng. Nghi thức tang lễ của người Việt không chỉ là một nghi lễ mà còn là một nét văn hóa, thể hiện trọn vẹn chữ Hiếu và tình cảm sâu sắc của người ở lại. Việc nắm vững các nghi thức truyền thống sẽ giúp gia đình lo liệu hậu sự một cách chu toàn, trang nghiêm và ý nghĩa nhất.

Khái niệm và ý nghĩa phong tục tang lễ

Để hiểu rõ hơn về các nghi thức tang lễ của người Việt, hãy cùng Giang Thọ khám phá bản chất và ý nghĩa sâu sắc của phong tục thiêng liêng này trong văn hóa truyền thống.

Nghi thức tang lễ của người Việt là gì?

Phong tục tang ma, hay còn gọi là nghi thức tang lễ, là một tập hợp các nghi lễ được thực hiện một cách tỉ mỉ và chu đáo để tiễn biệt người vừa qua đời. Đây là cách người sống thể hiện lòng thành kính và sự tôn trọng đối với người đã khuất.

Đối với người Việt, quan niệm về linh hồn vô cùng thiêng liêng. Họ tin rằng “nghĩa tử là nghĩa tận,” vì vậy, việc chôn cất và an táng cẩn thận là điều kiện cần thiết để linh hồn có thể siêu thoát khỏi trần thế và tìm được sự an nghỉ vĩnh hằng.

Ý nghĩa của phong tục tang lễ trong văn hóa người Việt

Tôn vinh người đã khuất và tiễn biệt một cách trọn vẹn là mục đích của nghi thức tang lễ của người Việt. Đối với người Việt, nghi lễ này thể hiện sự trân trọng và lòng thành kính của người sống dành cho người vừa ra đi. Đây không chỉ là một tục lệ mà còn là chuẩn mực đạo đức sâu sắc, thấm nhuần trong tiềm thức từ bao đời nay.

Ngoài ý nghĩa thiêng liêng về mặt tâm linh, tang lễ còn là dịp để tình cảm được sẻ chia. Sự có mặt của gia đình, người thân, bạn bè và xóm giềng thể hiện tấm lòng, sự cảm thông sâu sắc với gia quyến. Những món quà phúng điếu cũng góp phần chia sẻ gánh nặng kinh tế, giúp gia đình lo liệu hậu sự trong thời điểm bối rối và đau buồn nhất.

Các phong tục tang ma của người Việt

Để lo liệu hậu sự một cách chu toàn, gia đình cần nắm rõ từng bước trong quy trình tang lễ. Dưới đây là các nghi thức tang lễ của người Việt:

Các thủ tục trước khi chôn cất

Giai đoạn này diễn ra ngay tại nhà, bao gồm một loạt các nghi lễ chuẩn bị để tiễn biệt người đã mất một cách trọn vẹn:

• Phát tang: Theo phong tục, trước khi an táng, gia đình sẽ làm lễ phát tang. Con trai, con gái và con dâu sẽ thắt khăn trắng, đội mũ mấn và buộc dây chuối ngang người. Riêng con rể chỉ thắt khăn mà không đội mũ. Tùy theo vai vế, khăn tang có màu khác nhau như khăn trắng cho con cháu, khăn vàng cho chắt, khăn đỏ cho chít.
• Trùng tang: Đây là quan niệm dân gian về hiện tượng người thân mất liên tục trong một thời gian ngắn. Theo đó, người thân sẽ ghi nhớ ngày giờ mất để xem có rơi vào thời gian xấu hay không mà tìm cách hóa giải.
• Lập bàn thờ tang: Gia đình sẽ lập một chiếc bàn thờ riêng trước linh cữu, trên đó đặt di ảnh và bài vị của người đã khuất để người thân và khách viếng có thể thắp hương, tưởng niệm.
• Hạ tịch: Đây là nghi thức mang ý nghĩa “trở về với đất mẹ”. Thi thể được đặt xuống chiếu trải trên đất một lát trước khi khâm liệm, với mong muốn người đã khuất được hoàn sinh khí và yên nghỉ.
• Cáo phó: Đây là một tờ thông báo được dán ở những nơi dễ thấy trước nhà hoặc khu vực có tang để thông báo tin buồn. Trên đó ghi rõ thông tin của người đã mất, thời gian tổ chức và địa điểm an táng.
• Khâm liệm và Nhập quan: Thi thể được vệ sinh sạch sẽ, mặc quần áo mới và quấn bằng tấm vải liệm. Sau đó, với sự giúp đỡ của tang quyến, thi thể được nâng lên bằng tấm vải tạ quan để đặt vào trong quan tài một cách trang nghiêm.
• Phúng điếu: Đây là một nghi thức tang lễ của người Việt rất đặc trưng, thể hiện sự sẻ chia của cộng đồng. Người đến viếng sẽ mang theo tiền, hoa quả, nhang đèn như một hình thức chia buồn và góp phần giúp gia đình lo liệu hậu sự.
• Tế vong: Vào buổi tối, sau khi khách viếng đã về, phường hiếu sẽ làm lễ tế vong. Mâm lễ vật thường gồm xôi, thịt luộc, rượu và hương nhang để tiễn biệt linh hồn người đã khuất.
• Quay cữu: Đúng 12 giờ đêm, gia đình sẽ tiến hành nghi thức quay quan tài. Quan tài được quay theo chiều ngang ngôi nhà, đầu hướng vào bàn thờ, chân hướng ra cửa, giúp người đã khuất định hướng và ra đi thanh thản.
• Tế cơm: Sáng hôm sau, trước khi di quan khoảng một giờ, tang chủ sẽ làm lễ tế cơm với một bát cơm, một quả trứng luộc, một đĩa muối và một chén nước. Nghi thức này thể hiện mong muốn người quá cố được ăn no trước khi về với thế giới bên kia.

Nghi thức an táng

Quá trình an táng là giai đoạn tiễn biệt người đã khuất về nơi yên nghỉ vĩnh hằng, với các nghi thức tang lễ của người Việt phổ biến như:

• Cất đám: Sau khi các lễ tế hoàn tất, linh cữu sẽ được đậy nắp và di quan khỏi nhà.
• Hạ huyệt: Khi đến nơi an táng, huyệt mộ đã được chuẩn bị sẵn. Người con trai trưởng sẽ lấp viên đất đầu tiên, sau đó đến các thành viên khác trong gia đình. Nghi thức này thể hiện lòng hiếu thảo và sự gắn bó của con cháu.
• Rước di ảnh về: Sau khi chôn cất xong, gia đình sẽ rước di ảnh của người đã khuất về nhà để lập bàn thờ, tiếp tục việc hương khói và tưởng nhớ.

Các nghi thức tang lễ của người Việt sau đám tang

Sau khi tang lễ kết thúc, gia đình vẫn duy trì các nghi thức để tưởng nhớ người thân, đó là:

• Cúng 3 ngày (đi đắp mộ): Sau ba ngày an táng, gia đình trở lại mộ để đắp đất lại, làm cho mộ phần được cao và đẹp hơn.
• Cúng tuần đầu: Sau khi an táng, gia đình tiến hành lễ cúng đầu tuần tại nhà để tiễn đưa người đã khuất.
• Cúng 49 ngày: Lễ cúng 49 ngày được tổ chức tại gia đình. Sau nghi lễ này, vong linh sẽ được đưa lên chùa để tiếp tục việc hương khói và cầu siêu.
• Cúng 100 ngày: Lễ này có thể được tổ chức lớn hơn lễ 49 ngày. Theo quan niệm, sau 100 ngày, người quá cố sẽ được thờ chung trên bàn thờ gia tiên.
• Giỗ đầu: Là buổi lễ kỷ niệm một năm ngày mất, được tổ chức trang trọng để tưởng nhớ người đã khuất và mời bạn bè, người thân đến cùng chia sẻ.
• Cải táng (xả tang): Thông thường, sau ba năm, gia đình sẽ làm lễ mãn tang và cúng cải táng, đưa hài cốt của người quá cố về nơi an nghỉ vĩnh viễn.

Thời gian để tang khi người thân mất là bao lâu?

Thời gian để tang thể hiện sự trân trọng và lòng hiếu thảo của người còn sống. Dưới đây là những quy định truyền thống về việc để tang khi một người thân qua đời:

• Đại tang: Theo truyền thống là 3 năm, nhưng trên thực tế, nhiều gia đình chỉ để tang đến hết tháng thứ 27. Đại tang được áp dụng cho những mối quan hệ ruột thịt trong gia đình như con cái đối với cha mẹ, con dâu với bố mẹ chồng, vợ để tang chồng và cháu đích tôn đối với ông bà.
• Tiểu tang: Thời gian chịu tang ngắn hơn, thường kéo dài từ 3 tháng đến 1 năm. Tiểu tang áp dụng cho những mối quan hệ thân thuộc nhưng không phải là ruột thịt trực tiếp như anh chị em, cô chú, cậu dì, tùy vào mức độ thân sơ của mỗi người.

Những điều cần lưu ý trong nghi thức tang lễ của người Việt 

Trong khoảnh khắc tiễn biệt, việc làm sao để người đã khuất ra đi thanh thản là điều mà mọi gia đình đều mong muốn. Nắm vững những lưu ý về các điều kiêng kỵ sẽ giúp bạn chuẩn bị mọi việc một cách chu toàn:

• Không để nước mắt rơi vào thi thể: Theo quan niệm dân gian, nếu nước mắt rơi vào thi thể người đã khuất trong quá trình khâm liệm, linh hồn sẽ khó siêu thoát, dễ gặp hiện tượng “quỷ nhập tràng”, gây bất ổn cho gia đạo và ảnh hưởng đến cuộc sống của con cháu.
• Không để chó mèo tới gần: Một trong những điều kiêng kỵ được nhiều người biết đến là việc để chó, mèo đến gần thi thể. Người xưa tin rằng, nếu loài vật này nhảy qua thi thể chưa nhập quan, có thể khiến người chết bật dậy, gây hoảng loạn và mang lại điềm xấu.
• Không dùng gỗ cây liễu làm quan tài: Dân gian cho rằng cây liễu không có hạt, nên việc sử dụng gỗ liễu làm quan tài sẽ khiến gia đình sau này không có con cháu nối dõi tông đường. Thay vào đó, người ta thường chọn các loại gỗ có ý nghĩa tốt lành như gỗ bách hoặc gỗ tùng.

Trên đây là những nghi thức tang lễ truyền thống của người Việt. Tuy nhiên, mỗi vùng miền hay gia đình đều có thể có những phong tục riêng. Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, vì vậy khi có tang gia, bạn nên mời các bậc cao niên trong họ hoặc các chuyên gia tang lễ để được hướng dẫn chi tiết, đảm bảo nghi thức được thực hiện chuẩn xác và trang trọng.

Và trong quá trình lo liệu hậu sự, việc tìm kiếm một dịch vụ chuyên nghiệp sẽ giúp gia đình giảm bớt gánh nặng trong thời điểm khó khăn này. Giang Thọ tự hào cung cấp dịch vụ tang lễ trọn gói với nhiều năm kinh nghiệm và sự tận tâm. Chúng tôi luôn sẵn sàng đồng hành cùng gia đình, gánh vác mọi lo toan để buổi lễ tiễn biệt diễn ra chu đáo và trang nghiêm nhất. Hãy liên hệ ngay để nhận được sự tư vấn chi tiết nhé!