Nghi thức mở cửa mã là một phần quan trọng trong văn hóa tâm linh của người Việt sau lễ an táng. Không đơn thuần là cách thể hiện lòng hiếu kính đối với người đã mất mà còn mang ý nghĩa dẫn lối cho vong linh về với tổ tiên. Hãy cùng Giang Thọ tìm hiểu tục mở cửa mã đúng chuẩn phong tục để thực hành trọn vẹn đạo làm con.
Nghi thức mở cửa mã trong văn hóa tâm linh người Việt
Trong truyền thống tín ngưỡng của người Việt, nghi thức mở cửa mả không phải là phong tục bản địa nguyên thủy. Tập tục này được cho là du nhập từ phương Bắc trong thời kỳ Bắc thuộc. Trải qua thời gian, dù không còn phổ biến ở nhiều vùng miền trên cả nước, nhưng tại khu vực Nam Bộ, “mở cửa mả” vẫn được xem là một nghi thức tâm linh thiêng liêng và không thể thiếu khi có người trong gia đình qua đời.
Nghi lễ này còn được gọi là lễ khai mộ, thường được tiến hành sau các nghi thức chính của tang lễ, thường là ngày thứ ba kể từ lúc nhập quan. Đây là khoảng thời gian được tin là linh hồn người đã khuất bắt đầu tụ hội đầy đủ.
Tổ tiên ta tin rằng, nếu không thực hiện nghi lễ mở cửa mả sau ba ngày chôn cất, linh hồn sẽ bị mắc kẹt dưới lòng đất, mãi không được siêu thoát. Điều này khiến vong hồn không thể trở về nhà, không tìm được lối đi trong cõi âm, phải trải qua nhiều đau khổ, khó lòng được đầu thai sang một kiếp sống khác.
Nghi thức này không chỉ mang giá trị tâm linh sâu sắc mà còn thể hiện sự gắn bó, tình cảm bền chặt của gia đình dành cho người đã khuất. Đó là lời cầu mong cho vong linh sớm được giải thoát khỏi khổ ải, sớm chuyển kiếp, tái sinh trong một cuộc sống mới tốt đẹp hơn.
Lễ cúng 3 ngày mở cửa mả có ý nghĩa gì?
Theo quan niệm cổ truyền, sau khi lìa đời khoảng ba ngày, linh hồn người mất sẽ bắt đầu hành trình chuyển hóa. Lúc này, nghi lễ mở cửa mả có vai trò quan trọng trong việc “mở đường” cho vong linh, giúp họ rời khỏi cõi trần, thoát khỏi sự níu kéo vật chất và bước vào cảnh giới thanh tịnh của miền Tịnh độ.
Không chỉ mang giá trị tâm linh sâu sắc, lễ cúng 3 ngày còn thể hiện lòng hiếu kính, sự tiếc thương và gắn bó của người thân dành cho người đã khuất. Đây cũng là cách để gia đình gửi gắm mong muốn người ra đi được thanh thản, sớm siêu sinh và tái sinh vào một kiếp sống tốt đẹp hơn.
Xem thêm: Nghi thức lễ di quan: Quy trình và những điều cần biết
Hướng dẫn chi tiết nghi lễ cúng 3 ngày mở cửa mả
Nghi thức mở cửa mã được thực hiện trình tự và cách cúng cụ thể theo đúng phong tục truyền thống. Cụ thể:
Chuẩn bị lễ vật cúng mở cửa mả gồm những gì?
Để thực hiện nghi lễ mở cửa mả, gia chủ cần chuẩn bị chu đáo các lễ vật theo đúng truyền thống. Danh sách lễ vật cúng mả đầu tiên gồm có:
- Thang bằng bẹ chuối: Thang được làm từ bẹ chuối, có 7 bậc nếu là nam và 9 bậc nếu là nữ.
- Cây mía lau: Một cây mía có đủ 9 đốt, đi kèm với các loại vàng mã.
- Hoa tươi và trái cây: Chuẩn bị 2 bình hoa và 2 mâm trái cây. Một phần dâng cúng đất đai, thần linh cai quản nơi chôn cất. Phần còn lại dành riêng cho vong linh người đã khuất.
- Ống trúc đựng nước và muối: Gồm 3 ống trúc, mỗi ống dài khoảng 4 tấc, một đầu nhọn để cắm xuống đất. Mỗi ống được chia làm 2 ngăn, 1 ngăn chứa muối, 1 chứa nước và đầu còn lại được bịt kín bằng bao nylon.
- Đèn cầy: 4 cây đèn cầy dùng để thắp sáng không gian cúng lễ.
- Ngũ đậu và bài vị: Gồm 5 loại đậu khác nhau (mỗi loại 100 gram) cùng với 5 thẻ tre dài 4 tấc, đầu vót nhọn. Các thẻ tre này dùng để viết tên các vị thần ngũ phương, ngũ thổ nhằm cầu xin sự che chở.
- Chè, xôi và tam sên: 6 chén chè, 2 đĩa xôi và 1 bộ tam sên gồm trứng luộc, thịt luộc và tôm luộc.
- Đồ cúng kèm theo: Gồm 7 chung nhỏ, một bình trà và một xị rượu để dâng lên thần linh và người đã khuất.
- Chim phóng sinh: 18 con chim để thả phóng sinh, tượng trưng cho lòng từ bi và ý nghĩa giải thoát cho vong linh.
Việc chuẩn bị đầy đủ các lễ vật thể hiện lòng thành kính, hiếu đạo của con cháu đối với người mất, giúp buổi lễ diễn ra một cách trang nghiêm, đúng nghi thức và thuận lợi theo phong tục truyền thống.
Giải nghĩa các lễ vật trong lễ mở cửa mả
Trong văn hóa tâm linh người Việt, lễ cúng 3 ngày sau khi an táng thể hiện lòng thành kính và mong muốn linh hồn người mất sớm được siêu thoát.
Theo quan niệm dân gian, việc chuẩn bị cây thang với kích thước khác nhau tùy theo giới tính mang ý nghĩa tạo điều kiện để người đã khuất “trèo” khỏi lòng mộ, vượt qua ranh giới giữa cõi trần và cõi âm, trở về thăm nhà hoặc đi vào cõi siêu sinh. Đây là biểu tượng của hành trình thoát khỏi sự ràng buộc vật chất, bước sang một trạng thái tồn tại mới.
Trong mâm lễ, người ta thường bày đủ năm loại đậu cùng gạo, muối và nước, tượng trưng cho lương thực mang theo, với mong muốn người đã mất không phải chịu đói khát, có đủ vật phẩm để an lòng trong chặng đường sang thế giới bên kia.
Đặc biệt, cây mía lau với đúng 9 đốt là hình ảnh mang tính biểu tượng cao, đại diện cho lòng hiếu thảo và công ơn sinh thành, thường được gọi là “chữ cù lao”. Mía cũng là biểu tượng của sự trường tồn, bền bỉ, cầu cho vong linh được bình an, vững bước trên hành trình chuyển kiếp.
Ngoài ra, hình ảnh con gà con hoặc con chim nhỏ trong lễ vật thể hiện sự lạc lõng, cô đơn như đứa trẻ bị xa mẹ, gợi nên cảm xúc xót thương. Đây còn là “linh vật thức tỉnh”: khi bị đánh khẽ để phát ra tiếng kêu, âm thanh ấy được tin là giúp đánh thức linh hồn đang mê muội, dẫn lối họ ra khỏi chốn u minh, nhanh chóng tìm được đường siêu thoát, đầu thai vào kiếp sống mới tốt đẹp hơn.
Các bước thực hiện nghi thức cúng mở cửa mả 3 ngày
Để thực hiện nghi thức mở cửa mã đúng phong tục và trọn vẹn ý nghĩa tâm linh, gia đình cần tuân theo trình tự sau đây:
Bước 1: Khấn vái và dâng hương mở lễ
Gia chủ trước tiên sẽ dâng hương để khấn nguyện, xin phép các chư vị thần linh, thổ địa và hương linh cai quản khu đất cho phép linh hồn người mất được về nghe kinh, nhận lễ và tham dự buổi cúng mở cửa mả. Đây là bước mở đầu nhằm xin phép và tạo sự kết nối giữa hai cõi âm – dương.
Bước 2: Tụng kinh và làm phép thanh tịnh
Sau lời khấn, thầy cúng bắt đầu tụng kinh, thỉnh mời chư vị thần thánh chứng giám, đồng thời triệu gọi vong linh người đã khuất. Thầy sẽ thực hiện các nghi lễ sái tịnh, có nghĩa là làm phép để thanh lọc không gian và tâm thức. Việc này gíup linh hồn được thanh tẩy, nhẹ nhàng rời khỏi nơi an nghỉ và sẵn sàng tiếp nhận sự hướng dẫn sang thế giới bên kia.
Bước 3: Rải đậu và dẫn đường cho vong linh
Các thành viên trong gia đình sẽ chia nhau giữ phần đậu đã chuẩn bị. Một người đại diện, thường là người thân thiết với người mất sẽ mang theo cây mía lau và lồng chim phóng sinh, đi cùng thầy cúng vòng quanh khu mộ. Trong khi di chuyển, người này vừa trì niệm Phật vừa từ từ rải đậu xuống đất, tượng trưng cho sự thanh lọc, dọn đường cho linh hồn bước đi thông suốt, không vướng bận.
Bươcs 4: Đi vòng quanh mộ và phóng sinh
Thầy cúng cùng người đại diện đi đủ 3 vòng quanh phần mộ. Khi trở lại điểm khởi đầu, cả đoàn sẽ thực hiện nghi thức phóng sinh chim. Một hành động tượng trưng cho sự giải thoát, gửi gắm mong ước linh hồn người mất được nhẹ nhàng siêu thoát, bay về cõi lành, thoát khỏi sự ràng buộc của trần gian.
Bước 5: Hóa vàng và đưa vong linh về nhà
Sau lễ phóng sinh, gia đình tiến hành đốt vàng mã, giấy tiền như một hình thức tiễn đưa vong linh. Cuối cùng, cả nhà cùng nhau “rước” vong linh người mất trở về nhà để tiếp tục nghi lễ an linh, giúp hương hồn được yên vị trong không gian thờ cúng của gia đình.
Văn khấn mở cửa mả chi tiết
“Nam mô A Di Đà Phật! (x3)
Con cúi lạy mười phương Tam Bảo, Chư Phật mười phương, Chư vị Bồ Tát từ bi gia hộ.
Con kính lạy Đức Thành Hoàng bản cảnh, chư vị Thần linh cai quản nơi đây.
Con kính lạy Đông Trù Tư Mệnh Táo Quân, cùng chư vị Tổ tiên nội ngoại họ…
Hôm nay là ngày… tháng… năm…
Con/cháu trưởng là: ………………………………………
Thay mặt toàn thể tang quyến, tuân theo lời căn dặn của phụ mẫu (hoặc mẫu thân), cùng các cô bác, anh chị em, con cháu trong ngoài,
Thành tâm kính cẩn dâng hương lễ, thực hiện nghi lễ Tế Ngu theo truyền thống xưa.
Trước linh vị của: Cố phụ/mẫu/ông/bà… (tên)… pháp danh (nếu có): ………………..
Chúng con xin cúi đầu trình thưa:
Thương thay! Ánh sao Nam thưa dần, trời mây mờ khuất,
Giao trì tĩnh lặng, dặm ngàn cách biệt đôi nơi.
Tạo hóa xoay vần, sầu chia biệt chẳng hẹn ngày về.
Nghĩ đến nghĩa dưỡng nuôi, công lao trời biển, lòng càng đau đớn, khôn nguôi tiếc nhớ.
Một đời tảo tần, sớm hôm lo toan, mà phận con cháu chưa kịp báo đáp thỏa lòng.
Nay người đã khuất núi, cõi âm dương đôi ngả,
Con cháu thắp nén hương thơm, dâng lễ mọn, xin rước hương linh trở về,
Mong người yên giấc nơi suối vàng, lòng nhẹ bước nơi miền thanh tịnh.
Trước phần mộ mới, con cháu dựng thang, trải đậu, rải muối, bày năm loại đậu, cơm nước đầy đủ – mong người quá cố không đói lạnh, không cô đơn,
Nguyện cầu linh hồn nhẹ nhàng siêu thoát, an trú miền Cực Lạc.
Lễ Sơ Ngu (hoặc Tái Ngu, Tam Ngu) hôm nay tuy đơn sơ,
Nhưng xuất phát từ tấm lòng thành kính,
Cầu mong anh linh chứng giám, thương con cháu dại khờ, mà gia hộ độ trì.
Chúng con lòng thành lễ mọn, cúi xin chứng giám.
Cẩn cáo!
Nam mô A Di Đà Phật! (x3)”
Những lưu ý quan trọng khi cúng mở cửa mả theo đúng phong tục
Để buổi lễ diễn ra suôn sẻ, mang lại sự bình an và siêu thoát cho người đã khuất, gia đình cần lưu ý một số điểm quan trọng dưới đây:
- Trường hợp chết oan, tai nạn: Nếu người mất do tai nạn hoặc chết bất đắc kỳ tử, người thân nên làm lễ mở cửa mả sau 7 ngày kể từ khi nhập trạch, thay vì 3 ngày. Mục đích của việc này là để vong linh có thời gian ổn định và không bị hoảng loạn.
- Quần áo người mất: Có thể đốt hoặc chôn quần áo của người mất bên cạnh mộ khi làm lễ, giúp linh hồn dễ nhận diện bản thể và tìm đường siêu thoát.
- Cây dẫn đường: Dùng mía lau, tre hay trúc có đốt để làm “cây dẫn đường”. Nên buộc thêm khăn tay hoặc khăn đội đầu của người mất trên đầu cây, có thể treo chuông gió để dẫn dắt vong hồn.
- Gà cúng: Nên chọn gà trống non mới tập gáy. Bởi giọng gáy trong trẻo giúp đánh thức linh hồn đang mê man, dẫn đường trở về nhà.
- Vàng mã: Không nên dùng vàng mã mua sẵn, mà nên tự tay chuẩn bị và đặt trong quần áo từng gắn bó với người mất. Việc này mang ý nghĩa giữ lại “hơi người”, tạo sự kết nối tâm linh, giúp lễ cúng thêm linh nghiệm.
Nếu bạn đang tìm kiếm một đơn vị hỗ trợ tang lễ tận tâm, giàu kinh nghiệm và am hiểu sâu sắc các nghi lễ truyền thống, Giang Thọ sẽ đồng hành cùng bạn trong từng bước quan trọng nhất. Chúng tôi trân trọng từng nghi thức từ mở cửa mả, lễ an linh, phóng sinh đến tụng niệm, … đảm bảo thực hiện đúng phong tục truyền thống của từng vùng miền và tôn giáo.
Với dịch vụ mai táng trọn gói, Giang Thọ không chỉ hỗ trợ gia đình giảm bớt gánh nặng tổ chức, mà còn mang đến sự an yên bằng cách duy trì nghi thức trang nghiêm, thiêng liêng. Đặc biệt, đội ngũ chuyên viên luôn sẵn sàng lắng nghe và hỗ trợ tận tình trong mọi khâu của tang lễ.
Thông tin liên hệ:
- Hotline/Zalo: 0907 250 036.
- Địa chỉ: 19E/27 Lô A Đường Cây Sung P.14 Quận 8 TP.Hồ Chí Minh.
Như vậy, nghi thức mở cửa mã là một phần quan trọng trong phong tục tang lễ truyền thống của người Việt, thể hiện sự tôn kính, lòng tri ân sâu sắc đối với người đã khuất. Hơn nữa, việc bảo tồn và duy trì nghi lễ mở cửa mã chính là giữ gìn những giá trị văn hóa tâm linh quý báu của dân tộc Việt Nam. Liên hệ ngay đến Giang Thọ để nhận tư vấn hoàn toàn miễn phí.
