Trong tang lễ truyền thống, nghi thức lễ di quan là một trong những giai đoạn thiêng liêng và trang trọng nhất, đánh dấu thời khắc tiễn đưa người đã khuất về nơi an nghỉ cuối cùng. Việc thực hiện đầy đủ, đúng trình tự không chỉ thể hiện sự hiếu kính của con cháu mà còn góp phần gìn giữ nét văn hóa tâm linh của người Việt.
Di quan là gì? Tầm quan trọng trong nghi lễ tang lễ
Nghi thức lễ di quan là quá trình đưa linh cữu người đã khuất từ nơi tổ chức tang lễ đến nơi an táng hoặc hỏa táng. Đây là phần không thể thiếu trong một tang lễ đầy đủ, thường được thực hiện sau các nghi lễ cầu siêu, truy điệu hoặc cầu nguyện theo tín ngưỡng.
Lễ di quan có vai trò đặc biệt quan trọng vì đánh dấu thời khắc chia ly cuối cùng giữa người sống và người đã mất. Sự chuẩn bị kỹ lưỡng về đội hình, lễ vật và cách tổ chức thể hiện lòng hiếu kính, sự tiếc thương và tôn trọng của gia đình đối với người ra đi.
Không chỉ mang tính lễ nghi, nghi thức lễ di quan còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Nhiều người tin rằng nghi lễ này giúp dẫn đường cho linh hồn người mất trở về cõi vĩnh hằng, thể hiện mong ước cho một hành trình ra đi nhẹ nhàng và thanh thản.
Khi nào thực hiện nghi thức di quan?
Nghi thức lễ di quan thường được thực hiện vào buổi sáng, sau khi hoàn tất lễ viếng và các nghi lễ chính. Thời điểm di quan sẽ được chọn dựa trên giờ lành do gia đình hoặc thầy cúng, sư thầy xác định, với mong muốn tiễn đưa người đã khuất ra đi trong thanh thản và bình an.
Xem thêm: Đi viếng đám ma mua gì? Gợi ý lễ vật phúng viếng đúng chuẩn
Các bước chuẩn bị nghi thức lễ di quan
Trước khi tiến hành nghi thức lễ di quan, người tổ chức cần chuẩn bị chu đáo các khâu để tang lễ diễn ra trang nghiêm, đúng phong tục và phù hợp tín ngưỡng như sau:
- Chuẩn bị linh cữu và xe tang: Linh cữu sau khi được niêm phong sẽ được đưa ra khu vực hành lễ di quan, đặt lên bệ. Đồng thời, cần kiểm tra xe tang trước giờ xuất phát, đảm bảo xe được trang trí khăn tang và vòng hoa.
- Chuẩn bị đồ lễ, bài vị, ảnh thờ: Bài vị, di ảnh, bát nhang và các vật phẩm như hoa tươi, đèn nến, tiền vàng mã cần được đặt vào bàn lễ phía trước linh cữu. Những vật phẩm này sẽ được người thân cầm theo hoặc đặt lên xe tang trong quá trình di chuyển.
- Lập đội hình đưa tang: Cần xác định rõ từng vai trò trong đoàn, người đi đầu (thường là người cầm di ảnh, bài vị), đội khiêng linh cữu, đoàn người thân đi sau. Với một số gia đình theo nghi thức Phật giáo, đội sư thầy hoặc ban nhạc lễ cũng cần được bố trí đúng vị trí.
- Vai trò của thầy cúng/sư thầy hoặc linh mục: Trong nghi thức lễ di quan, người chủ lễ đóng vai trò dẫn dắt nghi lễ theo đúng tôn giáo hoặc tín ngưỡng của gia đình. Họ có thể là thầy cúng, sư thầy hoặc linh mục, phụ trách khấn vái, tụng kinh, đọc lời tiễn biệt và hướng dẫn các bước cử hành nghi lễ trong suốt quá trình đưa tang.
Trình tự nghi thức di quan theo phong tục truyền thống
Nghi thức di quan theo phong tục truyền thống gồm nhiều bước trang nghiêm, được thực hiện theo trình tự để tiễn biệt người đã khuất về nơi an nghỉ cuối cùng:
- Lễ khấn trước khi di quan: Người chủ lễ (thầy cúng, sư thầy hoặc linh mục) sẽ đọc văn khấn tiễn biệt và xin phép để linh cữu được đưa đi.
- Nghi thức lạy tạ tổ tiên, gia đình: Các thành viên trong gia đình quỳ lạy trước linh cữu, thể hiện sự biết ơn, xin thứ lỗi nếu có và chia tay một lần cuối.
- Di chuyển linh cữu từ nơi quàn ra xe tang: Đội khiêng linh cữu nâng từ bệ hành lễ lên xe tang theo hướng dẫn của chủ lễ hoặc tang gia. Xe tang đã được chuẩn bị sẵn sàng để đón nhận và di chuyển về nơi an táng.
- Lễ hóa vàng, đốt giấy tiền (tùy phong tục): Một số nơi vẫn thực hiện nghi thức đốt vàng mã hoặc hóa lễ ngay trước hoặc trong quá trình di chuyển để cầu an cho linh hồn người mất theo tín ngưỡng dân gian.
- Diễu hành và nghi thức đưa tiễn ra nghĩa trang: Đoàn đưa tang di chuyển theo hàng lối đã sắp xếp, thường có cờ, nhang đèn hoặc kèn trống dẫn đầu. Người thân đi theo xe tang, rải vàng mã hoặc đi bộ đưa tiễn về an táng.
Nghi thức lễ di quan theo các tôn giáo phổ biến
Từ Phật giáo đến Công giáo hay tín ngưỡng dân gian, mỗi tôn giáo đều có cách tổ chức nghi thức lễ di quan mang dấu ấn riêng. Cụ thể như sau:
Trong Phật giáo
Trong Phật giáo, nghi thức di quan mang ý nghĩa giúp linh hồn người đã khuất rũ bỏ cõi trần, hướng về cõi an lạc. Nghi thức được thực hiện như sau:
- Chuẩn bị linh cữu: Sau nghi thức nhập quan, linh cữu được đặt trang trọng trên bàn thờ. Hoa tươi, lễ vật và đèn nến được sắp đặt xung quanh để tạo không gian thanh tịnh, trang nghiêm.
- Thực hiện lễ động quan: Đây là thời điểm linh cữu được chuyển khỏi nhà. Gia đình và người tham dự sẽ cùng nhau tụng kinh, trì chú và niệm Phật, cầu cho vong linh được siêu thoát.
- Di chuyển đến nơi an táng: Linh cữu được đưa ra xe tang và khởi hành đến nơi an táng. Trong suốt quá trình di chuyển, gia đình có thể rải vàng mã trên đường đi để dẫn lối cho vong linh.
- Nghi thức hạ huyệt: Khi đến nơi an táng, linh cữu được đưa xuống huyệt. Người thân quỳ lạy, rải hoa, rắc muối gạo và đọc lời tiễn biệt cuối cùng trước khi lấp mộ.
- Cúng tế và cầu siêu: Sau lễ hạ huyệt, gia đình sẽ tổ chức các buổi tụng kinh, cúng thí thực và cầu siêu trong các ngày tiếp theo, mong cho hương linh được an lạc và sớm tái sinh về cảnh giới tốt lành.
Trong Công giáo
Trong đạo Công giáo, nghi thức di quan được tổ chức trang nghiêm, kết hợp giữa cầu nguyện và nghi lễ, thể hiện niềm tin của người qua đời được trở về với Chúa.
- Đọc kinh trước khi di quan: Gia đình và linh mục tụng kinh cầu nguyện quanh quan tài, xin ơn Chúa và chuẩn bị tâm linh trước khi linh cữu được di chuyển.
- Lễ động quan và nghi thức bái quan: Cha xứ hoặc đại diện giáo xứ thực hiện lễ bái quan, có thể đặt phong bì tiền hậu thưởng cho người khiêng quan tài để thể hiện lòng biết ơn.
- Đoàn di quan nghiêm trang: Cha xứ cầm Thánh giá dẫn đầu, tiếp theo là người cầm nến, cờ tang, kèn trống, rồi đến người mang lư hương, di ảnh và sau cùng là linh cữu cùng thân nhân.
- Chào biệt ba lần khi rời khỏi nhà: Khi linh cữu ra khỏi nhà, cha xứ cùng đoàn quay đầu lạy ba lần để tiễn biệt, sau đó đi một đoạn mới quay lại chào bà con rồi mới tiếp tục di chuyển đến nhà thờ hoặc nghĩa trang.
Theo tín ngưỡng dân gian Việt Nam
Trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, nghi thức lễ di quan bao gồm nhiều chi tiết trang trọng, thể hiện rõ vai vế gia đình và sự kính trọng đối với người đã khuất.
- Chuẩn bị tang phục cho gia đình: Người thân mặc áo tang phù hợp với mối quan hệ. Con trai mặc áo trảm nếu cha mất và áo tề nếu mẹ mất, cháu làm thừa tự nếu không có con trai.
- Gậy chống tang cho con trai trưởng: Theo lễ thì con trai trưởng sẽ chống gậy tre khi tiễn cha và gậy vông nếu người quá cố là mẹ, hoặc người thừa tự đảm nhiệm nếu không có con trai trưởng.
- Sắp xếp đoàn rước linh cữu: Đoàn lễ dẫn đầu bởi cờ tang, tiếp theo là minh tinh (bảng thông tin người mất), nghi lễ với hương án, giá hương, độc bình, mâm ngũ quả. Sau đó là linh xa chở di ảnh và đội phường bát âm.
- Di quan chậm rãi, trịnh trọng: Đoàn đưa tang đi chậm, từng bước một, quan tài được phủ kín để giữ sự tôn nghiêm. Người thân khiêng phải giữ linh cữu chắc chắn, tránh rung chuyện, thể hiện lòng lưu luyến.
- Lời từ biệt và tống đưa cuối cùng: Đại diện gia đình sẽ nói lời cảm ơn, xin lỗi nếu có sơ suất. Người thân và bạn bè tham gia lễ tống đưa, tiễn biệt người đã khuất bằng lễ trịnh trọng trong nghi thức di quan.
Một số lưu ý để nghi thức di quan diễn ra thuận lợi
Để đảm bảo nghi thức lễ di quan diễn ra thuận lợi và trang nghiêm, bạn cần lưu ý đến một số điều sau:
- Kiểm tra kỹ đường đi và phương tiện: Cần khảo sát lộ trình di quan trước để đảm bảo dễ di chuyển, tránh đường hẹp, công trình đang thi công hoặc khu vực cấm. Xe tang nên được kiểm tra kỹ về phanh, lốp, hệ thống nâng hạ linh cữu để đảm bảo vận hành an toàn.
- Giữ trật tự, tránh chen lấn: Khi đoàn đưa tang di chuyển, cần giữ hàng lối, không xô đẩy. Điều này vừa đảm bảo an toàn, vừa thể hiện sự tôn trọng với người đã khuất.
- Ổn định tâm lý người thân: Trong lúc cử hành nghi lễ, người thân thường xúc động. Do đó, gia đình cần có người bên cạnh hỗ trợ để giữ không khí trang nghiêm.
- Tôn trọng quy định địa phương: Mỗi khu vực có phong tục và quy định riêng về tang lễ. Gia đình nên tìm hiểu trước để tránh vi phạm và đảm bảo nghi lễ diễn ra đúng mực.
Việc thực hiện đúng và đầy đủ nghi thức lễ di quan không chỉ thể hiện lòng hiếu nghĩa của con cháu, mà còn là cách gìn giữ những giá trị truyền thống trong văn hóa tang lễ Việt Nam. Mỗi bước tiễn biệt, nếu được chuẩn bị chu đáo và trang nghiêm, sẽ giúp người đã khuất ra đi thanh thản và để lại sự an lòng cho người ở lại.
Tại Giang Thọ, mỗi nghi thức di quan không chỉ là bước cuối tiễn biệt, mà còn là lời tri ân thiêng liêng cuối cùng dành cho người đã khuất. Chúng tôi thấu hiểu từng nỗi đau, từng mong muốn của gia đình và cam kết đồng hành trong từng lễ nghi, để hành trình tiễn biệt trở nên trọn vẹn, chu toàn và đầy ý nghĩa.
Liên hệ Giang Thọ để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.
